دندانها یکی از زیباترین جواهرات طبیعت هستند؛ اما آیا میدانستید که این جواهرات طبیعی دارای داستانهایی شگفتانگیز از جنس ماجراهای علمی و پزشکی هستند؟ بیایید به دنیایی سفر کنیم که پر از راز و رمزهای جالب درباره دندانهاست؛ دندانها که علاوه بر وظیفهی خوردن، یک مجموعه شگفتانگیز از اطلاعات را در خود جای دادهاند. از قدرتشان در سلامت ما گرفته تا نقششان در تاریخ و فرهنگ، دندانها همواره برای انسانها موضوعی جذاب و پرکشش بودهاند. در این سفر ما، با ۱۱ دانستنی جالب درباره دندانها آشنا خواهیم شد، و شاید برخی از آنها شما را به تعجب بیشتر بیندازد و بیشتر بخوانید، تا جادوی دندانها را به یک معجزهی مدرن تبدیل کنید!
1- نوع قرار گرفتن دندان ها در دهان برای هر فرد منحصر به فرد است، تقریباً به اندازه اثر انگشت. به همین دلیل، دندانها بخش بسیار مهمی از آناتومی بدن انسان را تشکیل میدهند. هیچ کس نمیتواند نحوه جویدن یا تقلید از جویدن شخص دیگر را کامل و به دقت انجام دهد. ممکن است فکر کنید که پس از ارتودنسی، دندانها به یکدیگر نزدیک شده و شبیه به یکدیگر میشوند، اما واقعیت جالب این است که حتی بعد از ارتودنسی، نحوه جویدن و نحوه بایت دندانی هر فرد با فرد دیگری در دنیا متفاوت است.
2- قدیمها در زمانهای دور، باستانشناسان در مناطق بابل و مصر، ابزارهای مختلفی را کشف کردند که دارای یک سابقه طولانی حدود چند هزار ساله بودند. این ابزارها شامل چوبهای خلال دندان، الیاف گیاهی، شاخهها یا ریشههای نازک درختان، پرهای پرندگان، استخوانهای کوچک حیوانات و خارهای جوجه تیغی بودند که همه برای تمیز کردن دندانها به کار میرفتند. بررسیها نشان میدهد که در یونان باستان، مالیدن آهک، جوششیرین و نمک به دندان با استفاده از دستمالهای نازک کتانی رایج بود.
3- بر اساس اطلاعات موجود، هر شهروند ایرانی معمولاً حداقل شش دندان پوسیده دارند؛ بالای ۸۰ درصد از افرادی که در رده سنی ۵ تا ۶ ساله هستند، معمولاً پنج دندان شیری پوسیده، کشیده شده یا پر شده دارند؛ افرادی که در بازه سنی ۳۰ تا ۴۰ ساله و در دوران فعالیت اجتماعی هستند، ممکن است حدود ۱۲ تا ۱۳ دندان را از دست داده باشند؛ همچنین در گروه سنی بالای ۶۵ سال، بیش از ۵۵ درصد افراد دیگر دندانی باقی نمیماند.
4- قند موجود در شکلات یا نوشابه با باکتریهای حاضر در دهان واکنش میدهد و باعث تولید اسید میشود که روی سطح دندانها تأثیر میگذارد. اگر به شدت به مصرف نوشابه عادت دارید، احتمالاً دندانهای شما بیشتر آسیب میبیند. برای حفظ دندانهای سالم، پس از مصرف شکلات و مواد شیرین، دهان خود را بشویید. همچنین، پس از نوشیدن نوشابه، بهتر است چند دقیقه منتظر بمانید و سپس با آب دهان خود را بشویید، اما استفاده از مسواک در این زمان خودداری کنید، زیرا ممکن است مسواک اسید را روی دندانها پخش کند و وضعیت آنها را بدتر کند.
5- مینای دندان، سختترین مادهی موجود نه تنها در دهان و دندان، بلکه در کل بدن است. لایهی بیرونی از مواد معدنی مانند هیدروکسی آپاتیت تشکیل شده است و تمام دندانها را پوشش میدهد. مینای دندان نقش بسیار مهمی در حفظ و نگهداری دندانها دارد، زیرا میتواند آنها را در برابر عواملی که موجب پوسیدگی میشوند، حفاظت کند. همچنین، از ایجاد پلاک روی دندانها که میتواند منجر به بروز بیماری لثه شود، جلوگیری میکند.
6- میانگین زمانی که یک فرد در روز صرف مسواک زدن میکند، تنها ۴۸ ثانیه است. ممکن است شاید خود شما فردی باشید که هر روز به طور میانگین یک ساعت را صرف مسواک زدن می کنید، اما تحقیقات اخیر نشان میدهد که زمان میانگین مصرف شده برای مسواک زدن در جوامع جهان تنها ۴۸ ثانیه است. به همین دلیل، دندانپزشکان توصیه میکنند که حداقل ۲ دقیقه را به مسواک زدن اختصاص دهید تا به بهداشت دندانها و لثههایتان کمک کنید.
7- پوسیدگی دندان، عمدتاً به دلیل وجود پلاک میکروبی اتفاق میافتد. پلاک، یک مخلوط چسبنده از ژلاتین، آب، پروتئینهای بزاق و باکتریهای مرده است. باکتریهای موجود در دهان، با استفاده از انرژی حاصل از کربوهیدراتها و قندها، به همراه مواد سمی، پلاک دندان را تشکیل میدهند. این مواد پیشساز محصولات تخمیر اسیدی هستند. زمانی که محیط دهان اسیدی شده و مقدار PH آن کمتر از 5.5 باشد، باکتریهای پوسیدگی فعال شده و باعث پوسیدگی دندان میشوند. (PH بزاق دهان معمولاً بین 6.5 تا 7 است و میتواند در تمیز کردن دندانها نقش داشته باشد).
8- بزاق دهان به دلیل داشتن ترکیبات منحصر به فرد، در انجام بسیاری از فعالیتهای روزمره نقش مهمی ایفا میکند. بدون ترشح این ماده، جوانههای چشایی دهان شما تحریک نشده و تجربه لذیذی از مصرف غذا را از دست خواهید داد. همچنین، بدون حضور بزاق، عمل جویدن و بلع غذا به یک فرآیند دشوار و پرخطر تبدیل میشود.
9- در سال 1945، شهر گرند رپید واقع در میشیگان آمریکا اولین شهر در سطح دنیا بود که فلوراید را به آب آشامیدنی اضافه کرد. دو سوم جمعیت آمریکا در حال حاضر از آب دارای فلوراید استفاده میکنند، فلوراید با جلوگیری از رشد باکتریها، از عفونت لثه نیز پیشگیری میکند و احتمال دندان درد و از دست دادن زود هنگام دندان کمتر میشود.
10- با کمک سلولهای بنیادی، ایمپلنتهای دندانی میتوانند به قسمتهایی از دندان اجازه رشد مجدد بدهند. پژوهشها نشان داده است که تحریک سلولهای بنیادی درون پالپ دندان میتواند باعث رشد مجدد عاج گردد بدون نیاز به استفاده از روشهای معکوس برای پر کردن دندانها. این روش در آینده ممکن است برای کمک به رشد مجدد کل دندانها به کار گرفته شود، بهویژه با قرار دادن سلولهای بنیادی در مراحل ابتدایی رشد. این فرآیند به عنوان دندان پریموردیوم(Primordium) در مراحل اولیه رشد دندان شناخته میشود.
11- بر اساس گزارشات سرویس آی تی و فناوری چند سال پیش در آن زمان افرادی که دندانهای سیاه داشتند، به طرز عجیبی محبوبتر به نظر میرسیدند.
اما شاید سوال برایتان پیش آید که چرا دندانهای سیاه مد شدند و از کی این اتفاق افتاد؟ در قرن هجدهم میلادی، مصرف بیش از حد قند و شکر در بریتانیا رو به افزایش بود. در سال ۱۷۷۰، مصرف شکر نسبت به سال ۱۷۱۰، پنج برابر افزایش یافت.
در اروپا، قند از کالاهایی بود که در تجارت بسیار ارزشمند بود و مردم بیش از هر زمان دیگری قند را مصرف میکردند. اما قند گران بود و عمدتاً توسط ثروتمندان مصرف میشد، بنابراین دندانهای فاسد و سیاه در طبقه اشراف زیاد شدند. به طور خلاصه، شخصی که ثروتمندتر بود، بیشتر دندانهای فاسد و سیاه داشت. به عنوان مثال، ملکه الیزابت به شدت عاشق شکر بود و در نتیجه تمام دندانهایش سیاه شده بود.
داشتن دندانهای سیاه به مرور زمان نشانهای برای تمایز بین ثروتمندان و فقیران شد. این امر به طور سریع در میان طبقه متوسط و فقرا هم پراکنده شد و آنها هم شروع به سیاه کردن دندانهای خود کردند.
نتیجه گیری
در نتیجه، دانستنیهای جالب درباره دندانها نشان میدهند که این عنصر حیاتی در بدن انسان، توانمندیها و ویژگیهای فراوانی دارد که بسیاری از ما ممکن است از آنها غافل باشیم. از تواناییهای خودترمیمی دندان تا تنوع در قرارگیری و ساختار آنها، دندانها به یک دنیای شگفتانگیز از پیچیدگی و زیبایی میان اندامهای بدن تبدیل شدهاند. همچنین، این دانستنیها نشان میدهند که مراقبت از دندانها و بهداشت دهان، نه تنها برای جلوگیری از بیماریهای دهان و دندان مهم است، بلکه برای حفظ سلامتی عمومی بدن نیز اهمیت دارد. به طور کلی، دانستنیهای جالب درباره دندانها یک راهنمای جذاب برای فهم بهتر از این عضو حیاتی و اهمیت مراقبتهای دندانی به عنوان یک بخش اساسی از مراقبتهای بهداشتی محسوب میشود.